1. สังเกตุจากการเจริญเติบโต คือ เพศผู้และเพศเมียที่มีอายุเท่ากัน และได้รับการเลี้ยงดูในสภาพแวดล้อมเดียวกัน เพศเมียจะเจริญเติบโตได้ดีกว่า
ขนาดที่พบก็ใหญ่กว่าเพศผู้
2. สังเกตุจากลักษณะรูปกระดอง ลักษณะโดยทั่วไปของกระดองจะค่อนข้างกลม แต่มีบางพันธุ์ที่เป็นทรงรี ซึ่งในพันธุ์เดียวกันตะพาบน้ำเพศเมียจะมีกระดองค่อนหลังค่อนข้างกลมกว่าตัวผู้
3. สังเกตุจากความเรียบของกระดอง คือ กระดองหลังตัวเมียจะสากกว่าตัวผู้
4. สังเกตุความห่างของช่วงเท้าหลัง ความห่างของเพศผู้จะมีความแคบกว่าเพศเมีย
5. สังเกตุความกว้างของช่วงลำตัว ในเบื้องต้นนั้นตัวเมียจะมีความกว้างของลำตัวมากกว่าเพศผู้ แต่เมื่อถึงช่วงโตเต็มวัย เพศผู้จะมีความกว้างของช่วงลำตัวมากกว่าเพศเมีย และบางพันธุ์อาจกว้างมากกว่าถึง 2 เท่า
6. สังเกตุจากความสั้นยาวของหาง หางมีลักษณะเป็นติ่งยื่นออกมาทั้งเพศผู้และเพศเมีย แต่มีความยาวไม่เท่ากัน เพศผู้จะมีความยาวมากกว่าเพศเมีย และบางครั้งในเพศผู้อาจยาวพ้นขอบกระดอง แต่เพศเมียอาจไม่โผล่ออกมาให้เห็น ซึ่งจากหลักการดังกล่าวทั้งหมดการแยกเพศที่เห็นได้ชัดเจนที่สุดคือการสังเกตุลักษณะความสั้นยาวของหางถือเป็นการสังเกตุที่ง่ายที่สุด กว่าการสังเกตุจากข้ออื่น ๆ
